Angst verkoopt lekker...

De coalitie is dan toch, zij het iets later dan verwacht, geklapt. Opnieuw speelde migratie een hoofdrol in dit politieke drama. Vier partijen, die maandenlang bleven bakkeleien over een strenger migratiebeleid, struikelden uiteindelijk over hun eigen retoriek en onrealistische beloftes. Maar de echte vraag is: waarom blijven we migratie steeds opnieuw framen als een probleem? De geschiedenis laat een ander verhaal zien. Migratie heeft Nederland niet ondermijnd, maar juist gebouwd.

Zelden is de toon over migratie in Nederland zo hard en vijandig geweest als nu. Dag in dag uit horen we van populistische politici dat migratie onze samenleving ondermijnt. Dat ‘de Nederlander’ wordt verdrongen, dat onze cultuur verdwijnt en dat onze voorzieningen worden opgeslokt door mensen ‘van buiten’. In het spoor van die retoriek groeit het idee dat migratie vooral een probleem is – een bedreiging die we moeten afremmen, afweren of zelfs terugdraaien.

Wie een beetje oog heeft voor de geschiedenis, weet dat migratie Nederland juist welvaart heeft gebracht. Zonder migratie was Nederland niet het land geworden dat het nu is. Integendeel: het is juist migratie die, eeuwenlang, onze economie heeft versterkt, onze cultuur heeft verrijkt en onze samenleving heeft gevormd. Niet ondanks, maar dankzij migratie groeide Nederland uit tot een van de meest open, innovatieve en welvarende landen ter wereld.

Van gevluchte denkers tot gastarbeiders

In de 17e eeuw – wat wij onze ‘Gouden Eeuw’ zijn gaan noemen – kwamen duizenden migranten naar de Republiek. Franssprekende Hugenoten, joodse vluchtelingen uit Spanje en Portugal, Vlaamse handwerkslieden en kooplieden. Ze waren op de vlucht voor vervolging en brachten met zich mee wat hun thuisland kwijtraakte: kennis, kapitaal, vakmanschap en handelsnetwerken. Amsterdam groeide uit tot een wereldstad mede dankzij hen. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden stond bekend als relatief tolerant en die houding wierp economische en culturele vruchten af.

Ook in de 19e en vroege 20e eeuw trokken migranten naar Nederland. Duitse metselaars, Belgische textielarbeiders, Poolse landarbeiders. Daarna, tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, kwamen gastarbeiders uit Italië, Spanje, Marokko en Turkije. Ze deden werk dat Nederlanders niet meer wilden doen – zwaar werk in de industrie, de haven, de bouw. Zonder hen had de Nederlandse economie nooit zo kunnen groeien. Ze bouwden letterlijk aan het Nederland van vandaag.

Nog altijd draait onze samenleving op migranten. In ziekenhuizen, op boerderijen, in laboratoria en klaslokalen werken mensen met een migratieachtergrond die keihard bijdragen aan onze economie en ons dagelijks leven. Internationale studenten en kenniswerkers verrijken onze universiteiten en bedrijven. Vluchtelingen bouwen nieuwe levens op en brengen veerkracht, ervaring en nieuwe perspectieven mee.

Angst verkoopt goed, maar bouwt niets op

Toch is het dominante verhaal in de politiek een verhaal van angst. Veel politieke partijen grossieren in simplificaties: dat migratie ons overspoelt, dat onze cultuur ‘verdwijnt’ en dat migranten onze veiligheid bedreigen. Angst verkoopt goed, zeker in verkiezingstijd, maar het is een gevaarlijke vorm van politiek bedrijven – eentje die niet de samenleving versterkt, maar verdeelt.

Die angstretoriek negeert structurele feiten. Want ja, migratie vraagt om goede organisatie, integratie kost tijd, huisvesting en werk zijn niet vanzelfsprekend. Maar de problemen die we nu zien – woningnood, tekorten in de zorg, druk op onderwijs en voorzieningen – zijn niet veroorzaakt door migratie, maar door jarenlang falend beleid. Door bezuinigingen, marktwerking, en het niet investeren in publieke sectoren. Migratie wordt gebruikt als bliksemafleider voor politieke keuzes waar anderen verantwoordelijk voor zijn.

Migratie als kans

Wie migratie alleen als last beschouwt, ziet slechts een deel van het verhaal. Vaak is dat het deel dat wordt uitvergroot om wantrouwen te zaaien. Migratie is echter ook een kans. Een kans om tekorten op te lossen op de arbeidsmarkt. Een kans op culturele vernieuwing, op nieuwe ideeën, op internationale verbindingen. Een kans op een menselijker samenleving – als we bereid zijn te investeren in ontmoeting, wederzijds begrip en gelijke kansen.

De vraag is niet óf migratie plaatsvindt – dat doet het al eeuwen, en dat zal het blijven doen. De vraag is: hoe gaan we ermee om? Kiezen we voor angst en uitsluiting? Of kiezen we voor realisme, solidariteit en samenwerking?

Nederland is gebouwd op migratie. Op mensen die kwamen, bleven en meebouwden. Die verhalen moeten we blijven vertellen – juist nu, nu anderen proberen ze uit te wissen.