Probleemwolf

Hè, gelukkig. Zo op de valreep van het oude jaar kunnen we nog een nieuw woord toevoegen aan onze toch al niet overdadig rijke taal: probleemwolf. Een scrabblewoord met een maximale woordwaarde van 129 punten. Een term die suggereert dat deze variant afwijkt van de norm. De gemiddelde wolf voldoet kennelijk wél aan al onze verwachtingen ... onzichtbaar, stil, aaibaar en bij voorkeur symbolisch.

“Wolf veroorzaakt onrust.”

“Beheermaatregelen noodzakelijk.”

“Situatie vraagt om regie.”

Het woord regie valt inmiddels vaker dan wolf. En dat is veelzeggend.

Toen ik jong was, verlangden we naar de terugkeer van de wolf. Dat was spannend! Dat was natuur die zich niet liet temmen. We droomden van bossen waarin iets leefde dat zich niets aantrok van onze spreadsheets. Als iemand dacht er een gesignaleerd te hebben en per toeval een fototoestel bij zich had, verscheen er direct op alle voorpagina’s een foto van de hei met in de verte een stip. Die stip zou dan de wolf zijn. We hadden het gevoel dat we weer leefden!

Nu de wolf er is, blijkt dat we vooral verlangen naar natuur met een gebruiksaanwijzing. We hebben namelijk een hardnekkig misverstand gekoesterd: dat je alles wat je ontwerpt, ook kunt controleren. We tekenden ecoducten alsof het fietspaden waren. We noemden het op een gegeven moment het ‘Natuurnetwerk Nederland’. We sloten Europese verdragen waarin we plechtig beloofden roofdieren te zullen beschermen – maar vergaten erbij te zeggen dat ze vooral niet té roofdierig mochten zijn.

En toen kwam de wolf en tot onze schrik maakte hij gebruik van het systeem. Hij liep waar wij pijlen hadden getekend. Hij deed aan ecologie, zonder consultatierondes, zonder inspraakavonden of participatiebijeenkomsten. De wolf had geen behoefte aan draagvlak.

Niet mijn probleem, moet de wolf gedacht hebben, en de wolf deed wat wolven doen. Samenleven? Hoezo?

Wij mensen hebben er nu ‘ineens’ een probleem bij. Onze veilige samenleving, die gelooft dat alles meetbaar, voorspelbaar en bij te sturen is. We zijn een land van risicoprofielen, gedragscodes en escalatieladders. We zijn een land van ‘pilots’ die nooit eindigen en beleid dat vooral beleid op zichzelf produceert.

De wolf past daar niet in. Hij weigert zicht te laten vangen in KPI’s. Hij jaagt buiten kantoortijden en trekt zich niets aan van bestuurlijke kaders. Hij is … kortom … onhandig, een probleem. En dus proberen wij hem alsnog ‘passend’  te maken. We willen zones, protocolletjes, wolven die weten waar ze wel en waar ze niet welkom zijn. Het liefst ook een app die waarschuwt: Let op, wolf in uw buurt – blijf vooral rustig en denk rationeel.

We noemen dit ‘beheer’. In werkelijkheid betekent het de angst voor het verliezen van de controle, want de wolf legt iets bloot waar we slecht tegen kunnen: dat niet alles van ons is. Dat goede bedoelingen niet altijd comfortabel uitpakken. Dat maakbaarheid een grens kent – en dat die grens nu scherpe tanden heeft.

De wolf doet niets verkeerd, maar hij weigert zich te voegen naar ons wereldbeeld waarin alles beheersbaar is. Wij zijn tenslotte het land waar zelfs het weer steeds vaker een verklaring moet afleggen en waar water alleen mag overstromen als het vooraf is goedgekeurd door een commissie.

De probleemwolf is geen ecologisch probleem, maar een mentaal ongemak. Hij herinnert ons eraan dat goede bedoelingen ook consequenties hebben. Dat beleid soms werkt en dat natuur niet bestaat om ons gerust te stellen, maar noem hem vooral probleemwolf. Dat klinkt beter dan toegeven dat we vooral moeite hebben met de gevolgen van ons eigen idealisme. Wie de wolf wil ‘wegmanagen’ wil vooral niet accepteren dat niet alles te managen is, zelfs niet door onszelf.