“Zonder vrienden zou niemand willen leven”, schrijft de Griekse filosoof Aristoteles in één van zijn bekendste filosofische teksten: de Ethica Nicomachea. Aristoteles onderscheidt drie soorten vriendschap. De eerste valt onder wat we tegenwoordig 'ons netwerk' noemen, oftewel: mensen waarmee je vanwege een of ander nut prettig, maar oppervlakkig omgaat. Het tweede soort vriendschap draait om samen plezier maken. Dat doe je met sportmaatjes, de kookclub vriendinnen of die vriendengroep waarmee je elk jaar naar een festival gaat. Deze band is al iets sterker, maar behoort nog niet tot de laatste meest ultieme échte, diepe vriendschap. Met deze goede vriend ben je graag samen. Niet om een reden, maar omdat vrienden nu eenmaal graag bij elkaar zijn en om elkaar geven. Interessant in dit verband is het citaat van de 16e-eeuwse filosoof Montaigne, die in antwoord op de vraag over zijn diepe vriendschap met La Boétie zei: "Omdat hij het is, omdat ik het ben."
Als ik één ding goed heb gedaan in mijn leven is het wel dat ik een zeer breed en uitgebreid netwerk heb opgebouwd. Je kunt het zo gek niet bedenken of ik heb het wel in mijn netwerk zitten. Over het algemeen heeft dit netwerk veel sympathie voor mij, hebben ze waardering voor de dingen die ik in mijn leven doe en heb gedaan. Ik heb mijn netwerk veelvuldig ingezet, maar heb nooit ‘overvraagd’ of misbruik gemaakt van het feit dat ik mensen ken. Sterker nog…ik heb eigenlijk altijd beter voor mijn netwerk gezorgd dan voor mezelf.
Netwerken kun je eigenlijk niet leren. Je hebt het in je of niet, het is een kunst. Voor wie het toch wil proberen te leren: de slechtste plek om te netwerken is een netwerkbijeenkomst. Daar ga je heen om biertjes te drinken en slap te ouwehoeren, maar niet om je visitekaartjes uit te delen. Nog altijd heb ik dozen vol visitekaartjes staan waar ik nog nooit iets mee heb gedaan. Netwerken doe je along te way langs het hockeyveld of op het schoolplein. Zo kreeg ik ook ooit het advies dat je nooit aan iemand met geld vraagt om geld. Als je geld nodig hebt, vraag je om advies en als je goed advies nodig hebt, vraag je om geld.
Het fijne van het netwerk is dat je het niet dagelijks hoeft te onderhouden. Al heb je elkaar twee jaar niet gezien of gesproken, het is altijd leuk om elkaar weer ergens, vaak op een totaal onverwachte plek, tegen te komen. Het is ook helemaal niet erg als je even niet direct op de naam van de ander kunt komen, of vergeten was wáár je elkaar ook weer van kent. Het is zelfs het ultieme onderwerp van het gesprek, waarna je weer snel verder kunt gaan, daar waar het gesprek ooit eindigde.
Dan je ‘matties’, waarmee je leuke dingen doet. Ik vind het soms lastig om de scheidslijn te duiden tussen deze vorm van vriendschap en die échte vrienden. Soms denk je dat je hele goede vrienden bent, maar als je dan zo’n vriendschap eens gaat evalueren, moet je toch tot de conclusie komen dat het een vrij oppervlakkige relatie is, vooral gebaseerd op dat wat je met elkaar deelt of hebt gedeeld. Dat kan inderdaad sport zijn en in mijn geval ook muziek of politiek. Als huismeester in een zeer diverse woongemeenschap zie ik mijn ‘buren’ vaker dan mijn vrienden en ga ik met sommige huisgenoten zeer vriendschappelijk om. Soms weten zij meer van mij, dan mijn eigen familie weet.
Ik maak nog altijd wel eens de fout om met deze categorie vrienden de diepte in te willen gaan. Eigenlijk loopt dit meestal uit op een teleurstelling. Deze vriendschappen zijn gebaseerd op dat oppervlakkige gemeenschappelijke en dat is prima! Méér zit er gewoon niet in.
De vriendschappen gebaseerd op dat gemeenschappelijke zijn eigenlijk de meest lastige, omdat deze over het algemeen het minst onvoorwaardelijk zijn. Het zijn vriendschappen gebaseerd op bepaalde verwachtingen. Er wordt toch verwacht dat je eens in de zoveel tijd samen iets doet. Jij was aan de beurt om het etentje te organiseren, die wintersport te boeken of tickets te regelen voor dat concert. Je wordt toch wel verwacht op verjaardagen, maar zult op zijn minst even moeten bellen of zo’n belachelijke emoji op hun Facebook pagina moeten posten. Eigenlijk moet je ook alle verhalen onthouden, over de ziekte van haar moeder, de studie van zijn zoon of die wereldreis die ze onlangs maakten. Het zijn vriendschappen die onderhouden moeten worden.
Ik heb gemerkt dat ik daar niet goed in ben. Los van het feit dat ik niet zo’n groepjesmens ben, ben ik gewoon niet zo attent in dat soort dingen. Verjaardagen vind ik niet interessant, die kinderen ken ik niet of heb ik slechts één of twee keer vluchtig ontmoet en hun ouders zeggen me nog minder….laat staan hun kwaaltjes.
Blijft over die laatste categorie: échte vrienden. Dit zou de kortste paragraaf van dit stuk moeten zijn, want die échte vrienden zijn op één hand te tellen en het zijn die vrienden aan wie je het minst woorden hoeft vuil te maken. Dit zijn die vrienden die er gewoon zijn, altijd en overal. Dit zijn ook de vriendschappen die géén onderhoud behoeven. Gewoon, omdat je weet dat je in hun hart zit en zij in dat van jou….no matter what. Er zijn geen verwachtingen en dus ook nooit verwijten.
Je zou eigenlijk iedere dag met ze samen kunnen zijn. Het zijn die mensen die je wilt behoeden voor gevaar en een spiegel voor kunt houden, zonder dat ze in hun wiek geschoten zijn. Het zijn die vriendschappen die gebaseerd zijn op volledige gelijkwaardigheid, onvoorwaardelijk en niet gespeend van allerlei oordelen. Het zijn die vrienden aan wie je niet één of ander bullshit verhaal kunt ophangen, omdat ze weten dat je uit je nek zit te kletsen. Het zijn die mensen die jou de wereld gunnen, die trots op je zijn, je zullen aanmoedigen, je niet afzeiken in gezelschap, niet een nóg leukere grap willen maken dan die jij net had gemaakt….en vice versa…
De échte vriendschap is eigenlijk te vergelijken met een relatie, alleen dan zonder de seks en zonder het gezeik over wat je allemaal fout doet of vooral hebt gedaan of over alles dat je juist niet hebt gedaan en wel had moeten of zullen doen.
“Which is more important”, asked Big Panda, “the journey or the destination?”.
“The company!” said Tiny Dragon.
(James Norbury)